Đương quy, còn gọi là Xuyên quy hay Vân quy, tần quy, vương quy là một loại dược liệu quý trong y học cổ truyền, đặc biệt được mệnh danh là “nhân sâm dành cho nữ giới”
hành phần hóa học của đương quy rất phong phú, góp phần tạo nên các tác dụng dược lý đặc biệt của vị thuốc này. Dưới đây là một số thành phần chính đã được nghiên cứu:
- Tinh dầu (0,2–0,4%): Chứa các hợp chất như n-butylidenephthalide, n-butylphthalide, ligustilide, và safrole. Đây là những chất có tác dụng giảm đau, chống viêm và điều hòa kinh nguyệt.
- Axit hữu cơ: Bao gồm n-valerophenone-o-carboxylic acid, có vai trò trong việc điều hòa hoạt động của tử cung.
- Vitamin và khoáng chất: Đặc biệt là vitamin B12, giúp tăng cường tạo máu và cải thiện chức năng thần kinh.
- Các hợp chất khác: Carotene, glucose, sesquiterpenes, và một số flavonoid có tác dụng chống oxy hóa và tăng cường miễn dịch
Một số điểm nổi bật về đương quy:
- Tên khoa học: Angelica sinensis (thuộc họ Hoa tán – Apiaceae).
- Bộ phận dùng: Chủ yếu là phần rễ, được thu hoạch từ cây 3 năm tuổi trở lên.
Công dụng của Đương Quy
- Bổ huyết, điều kinh: Thường dùng trong các bài thuốc trị rối loạn kinh nguyệt, vô kinh, đau bụng kinh.
- Giảm đau, an thần: Tinh dầu trong đương quy có tác dụng làm dịu thần kinh.
- Chống viêm, tăng miễn dịch: Có khả năng cải thiện hoạt động của hệ miễn dịch và giảm viêm.
- Tác động đến tử cung: Có thể kích thích hoặc ức chế tùy theo dạng chiết xuất, giúp điều hòa hoạt động tử cung.
Cách dùng phổ biến:
- Dạng sắc uống trong các bài thuốc Đông y.
- Dạng bột hoặc viên nang trong thực phẩm chức năng hiện đại.
Đương quy là vị thuốc chủ đạo trong nhiều bài thuốc Đông y, đặc biệt là các bài thuốc dành cho phụ nữ và người suy nhược. Dưới đây là một số bài thuốc tiêu biểu có sử dụng đương quy:
1. Bổ huyết – Dưỡng huyết
- Thành phần: Đương quy 16g, thục địa 12g, bạch thược 8g, xuyên khung 6g.
- Công dụng: Dùng cho người thiếu máu, da xanh xao, mệt mỏi, phụ nữ sau sinh.
- Cách dùng: Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia 2–3 lần uống trong ngày.
2. Điều kinh – Trị đau bụng kinh
- Thành phần: Đương quy 12g, bạch thược 16g, sinh địa 12g, xuyên khung 8g, a giao 8g, cam thảo 8g, ngải diệp 8g.
- Công dụng: Điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh, hỗ trợ rong kinh, rong huyết.
- Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
3. Chữa suy nhược cơ thể
- Thành phần: Đương quy 20g, thục địa 10g, bạch thược 20g, xuyên khung 15g.
- Công dụng: Tăng cường thể lực, cải thiện tình trạng mệt mỏi, mất ngủ.
- Cách dùng: Sắc uống hàng ngày, có thể thêm đậu đen, ích mẫu nếu cần.
4. Chữa táo bón do huyết nhiệt
- Thành phần: Đương quy 4g, thục địa 4g, đại hoàng 4g, cam thảo 4g, đào nhân 4g, sinh địa 3g, thăng ma 3g, hồng hoa 1g.
- Công dụng: Nhuận tràng, thanh nhiệt, hoạt huyết.
- Cách dùng: Sắc uống khi còn ấm, mỗi ngày 1 thang